Dichtgevroren Schelde en vestinggrachten in de 16de eeuw

[Delen van onderstaand data overzicht vond ik op de blog van Noël De Mey]

1514-1515: men reed met karren op de Schelde

1517-1518: men reed met karren op de Schelde; gedurende zes weken lang reed men met paard en kar van Rupelmonde naar St.-Bernards

1543-1544: men reed met karren op de Schelde

Pieter I Bruegel, De slibberachtigheyt van 's menschen leven: Ijsvermaak op de vestingsgracht nabij de Sint-Jorispoort, gravure door Joannes Galle, 1553 [BALaT KIK-IRPA], 20,7 x 23,2 cm, coll. Museum Plantin-Moretus

1553-1554: vestinggracht bevroren

Abel Grimmers versie van de prent:

Abel Grimmer, Schaatsrijden op de vestinggrachten van de Sint-Jorispoort te Antwerpen, 1602 [BALaT KIK-IRPA], olieverf op eiken paneel, diameter 18 cm, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België

Joris Hoefnagel, Ijsvermaak op de toegevroren Schelde te Antwerpen in 1563,
ets, 33,5 x 48,5 cm, Antwerpen, Stedelijk Prentenkabinet

1563: toegevroren Schelde

Bernard vande Putte [cartograaf en kaartsnijder (1528 - 1580)], Gezicht op de bevroren Scheide in 1564, houtsnede, opgenomen in Die Nieuwe Chronijcke van Brabandt oft tvervolch vande oude Mitsgaders Vlaenderen Hollant en
Zeelandt ..., 1565, Antwerpen (uitgegeven door Jan Mollijns)

1564-1565: men reed met karren op de Schelde; er vond een ijskermis plaats

[Volgende teksten over die winter vond ik op meteo.be]

"Den winter van 1564-1565 was soo fel en koudt als oyt mensch hadde gevoelt, het vroos tien weken langh soo dat men ‘tAntwerpen van den tweeden kersdag to op Dry Koninghen dach van ’t jaer 1565 over de Schelde te voet en te peerd rysde, ende uyt nieuwicheyt stelde men daer tenten ende kramen op, alwaer spyse, dranck ende alderhande koopmanschap verkochte.

Uit de 'Incarnatie van die felle vorst de anno xve Lxiiii':

Men sach cleenen Gille gaen over het bierhooft,
C louckelyk om ghelt winnen den tweeden Crisdach
C orts den derden ghingender op cleen en groot
C ooplieden droncken opt schelde groot ghelach
C reemers men daer huerlieder goet oock vercoopen zach,
C oucxkens worstkins bastart ende romenien
L iefvelicken men daer at en dranck zonder ghelach
V an smorghens vrouch tot savons sach men daer lyen
V enus Camenierkens die den sin verblyen
J onckers ende Jonckvrauwen sach men up schelde gaen
I nt aensien dochtet my al vol melodyen
J a wel dacht Ic zal deze merct blyven staen
J anuario den achtsten was tgaen gehedaen.

In dit jaarschrift of chronogram staat de beginletter van iedere versregel voor een Romeins cijfer en als men de optelling van de getalwaarden maakt, vindt men het jaartal van de gebeurtenis (M+5xC+L+2xV+J+I+2xJ = 1000+5x100+50+2x5+1+1+2x1 = 1564)."

Lucas van Valckenborch, Zicht op Antwerpen vanaf de linkeroever tijdens een sneeuwvlaag,
paneel, 42,5 x 63,5, s.d., Frankfurt, Städelsche Museum

[1575]: toegevroren Schelde

Ijsvermaak aan de Rode Poort, gravure (Adriaan Collaert), diameter 14,2 cm, Antwerpen, Stedelijk Prentenkabinet

[1580]: vestinggracht bevroren

Lucas van Valckenborch (1535 of later–1597), Zicht op Antwerpen met de bevroren Schelde / Ijsvermaak op de Schelde voor Antwerpen, 1593, Frankfurt am Main, Städelsches Institut

1590/1593: op basis van bovenstaand schilderij, gedateerd 1590 of 1593naargelang de bron, zou men kunnen afleiden dat ook dan de Schelde bevroren was, maar niets zegt dat Van Valckenborgh de actuele situatie schilderde



1595-1596: zowel de Schelde, de Rijn als de Adriatische zee bij Venetië waren dichtgevroren